Kruidjie Roer My is ‘n Fees van die Ongenooides

Ons begin weer Saterdae ‘surface’ om met rooi oe en dik neuse die Eikestad aan te durf.  Waar nuwe groei en stuifmeel jou begroet terwyl die teerstrate offerhandes van warm stof in jou rigting slinger wanneer ‘n kar daaroor jaag.

Ja, dis lente.  In die Boland.

Die afgelope 2 Saterdae is my voete kortpad na Protea Boekwinkel om eerstens na oom PG du Plessis te gaan luister waar hy oor sy roman, Fees van die Ongenooides, gesels het.  Tot ek die nuusbrief van Protea onder oe gehad het, het ek nie geweet die tranetrekker is op pad rakke toe nie.

Ek ken oom PG van sien op die TV.  Saam met die land se grootste storievertellers.  Totdat die tafeltjie begin leeg loop het rondom hom soos die groot manne ‘kom haal is’.  Deesdae kyk ek nie meer die storie programme nie, want dis vol vet, grillerige mannetjies wat dink hulle is snaaks.  Ek weet ook nie eens meer of daar nog sulke programme uitgesaai word nie? 

Oom Jan Spies en Tolla was mos sommer net snaaks.  Want hulle kon ‘n storie, ‘n pragtige skoon storie, vertel dat oom PG sit en trane afvee, en die Olof Berg in die blikbekers met rukke en stote oor die randjies stort.  En hiermee verklaar ek hulle nie as heiliges nie, nee, ek weet daar is gruwel stories ook oor daardie lippe, maar vir die TV en die groter volk, het hulle die wag voor die mond gesit.

Oom PG het begin vertel van MNET wat ‘n ingilse reeks wou he, en hoe hy die reeks in die taal van die verraaier moes aandurf.  En toe het die boek gekom.  En hy het vertel van die verkragtingskinders, en die tannie wat hy geken het, wat, toe hy ‘n jong seun was, hom die storie vertel het van haar verkragtings, herhaaldelik, deur ‘n paar bastards, en die baba wat sy verwag het.  En hoe sy van die kind ontslae geraak het by geboorte, en toe begin het om ander vroue ook op so ‘n manier te help.  Ek het sit en luister met hoendervleis, want ‘n MEESTER STORIEVERTELLER was aan die woord.  En trane het in my oe gele.

En sy storie van sy oupa en ouma…ek dink dit is die mooitste verhaal wat ek hom nog ooit hoor vertel het.  My trane het nie meer gele nie, hulle het geloop.  Want die man kan waarneem, en oorvertel.  En die luisteraar hoef nie prentjies te maak van sy woorde nie, hy bied dit in kleur met surround sound vir jou aan.

Ek is huis toe met die boek.  Voor-in het hy geskryf:  ‘maak jou reg vir ‘n skok’.  Yea right.  Ek lees al jare ABO verhale, ek het sit en snot en trane by Feast op TV, wat kan my nog skok?

Tot in die helfde van die boek het ek gese dit is die TV reeks se storie (dit is) en wat ek besef is dat die akteurs hand picked was vir hulle rolle.  Elke nuanse is oorgedra deur ongelooflike toneelspel.  Gewoonlik is die boek mos ver beter as die skerm.  Maar hier is ‘n bewys dat ons akteurs maar kan.

Toe begin die storie onder die TV skerm uittrek, en gisteraand laat het ek vol trane my lig afgesit.  Want hierdie boek vertel op soveel maniere, van soveel uiteenlopende mense se pyn, dat dit vir die leser byna ondraaglik raak.  En onmoonlik om onaangeraak deur hierdie verhaal, die boek neer te sit.

Almal van julle wat in die buiteland sit, of wat Feast of the Uninvited gemis het, jou kans om dit in roman vorm te verslind, het gekom.  Die grootse boek is op die rak.  Laat jou mense dit vir jou aanstuur.

 

En toe tref Antoinette Pienaar en Oom Johannes Willemse die Kaap.  Teen 10km per uur in haar rooi Colt, Dapper.  En Protea is stampvol, die boek vlieg nie van die rakke af nie, dit LAND nie eens op die rakke uit die boks in die uitgewer se hande nie!

En ons word getriet deur vertellings en stories en kruie-waarhede en die tyd vlieg te vinnig verby vir hierdie oopmond dorpsjapies wat sit en indrink wat hierdie twee te vertelle het.

Die vrou wat van kruie leef, en wat haar lyf met uitgebraaide skaapvet insmeer teen die son se strale, en die dag se skurfheid, het die gehoor aan haar voete.  Net so entertaining as wat sy Vrydae middae 16:30 op RSG met Amore Bekker klets en giggel, nog meer entertaining is dit om die full monty te kry!

Die boek, ek kon darem betyds my kopie kry, is ‘n fantastiese stuk vertellings, stories, staaltjies en kruie rate.  Van ‘slapstingelstres’ rate, tot raad vir mense wie se ‘vleis geskrik het’!  Ek het die boek vinnig deurgelees, lekker gelag en het ‘n interessante verwysingsdokument, met foto’s van haar kruie, vir toekomstige probleme.

Hierdie twee wys eintlik vir ons wat so alles het, dat ons regtig niks het nie.  Want hulle het alles wat nodig is.  En die veld.  En die uitsig!  En hulle het ‘n es waarin hulle vuur maak.  Ek is so jaloers, ek kap sommer ‘n es op die teer.

Gaan koop vir Kruidjie Roer My, gee dit vir jou mense present, want dit is ‘n Afrikaanse juweel!

Die Babafoto

Net sodat Son en Wille Rosa kan sien ek bestaan, en ek het foto’s om dit te bewys!  Mensig, die is donkiejare terug, maar ten minste het die kiekies al in kleur gekom (ne tannie Son).

Boererate teen hoes

Die tyd van die jaar begin die mense woes kompeteer met die honde van die buurt – dit hoes en proes en blaf, soveel so dat almal begin senuweeagtig raak.

Ek loop noudie dag die raad raak teen hoes, en ek glo die oumense kon die pot nie te ver misgesit het hiermee nie.  So, i.p.v. apteek toe loop en in ‘n lang ry staan, kry die goedjies bymekaar en meng jou eie middel!

1 Bottel heuning

2 Botteltjies Lennon’s Borsdruppels

1 Botteltjie Lennon Pepermentdruppels

Suurlemoensap na smaak

Meng die bostaande in ‘n fles saam, en gebruik wanneer die lus vir blaf jou oorval!  Deel sommer in die buurt uit – gelukkig kom daar nie brandewyn in nie, anders is dit ‘n klomp tipsy blaffers!

Ek moet weer iemand groet

Onse Vader wat in die Hemele is

Oom Len was my superhero.  Van kleins af.  Toe ek hom die eerste keer gesien het.  Hy was my Vernon Koekemoer.  En as ek kon teken, sou hy beter as Superman lyk.

Laat U naam geheilig word;  laat U Koninkryk kom;

Want oom Len het mense aan sy voete gehad, oopmond aan die luister.  Orals waar hy gegaan het.  Oom Len het sulke groot hande gehad, en hy het amper die hele voorruit van sy ‘Blou Bul’ bakkie toegedruk as hy vir ons gewaai het wanneer ons by mekaar verby gery het.  Dit was vir my altyd so amazing.

Laat u wil geskied, soos in die Hemel, net so ok op die aarde;

Ek onthou hoe ons op die stoep gespeel het, en aan die oorkant van die pad, teen die berg kon sien as die bakkie of die wit kap van die Landy, die plaas verlaat het.  Ek het dan gaan stilstaan op een van die stoep reelings se pilare, en gekyk of hy dorp se kant toe draai, of reguit hou.  Want reguit het beteken hy kom kuier.

gee ons vandag ons daaglikse brood;

Met die deur oopgelos, het hy dan sommer met die aanloop, al sy storie begin vertel.  Oom Len het stories gehad wat jy nie in ‘n movie sal kry nie.  Maar U weet dit Here, want U het hom sy briljante brein gegee.

en vergeef ons ons skulde, soos ons ook ons skuldenaars vergewe;

U was by hom toe hy deur Afrika getoer het, en sy storiesak volgestop het.  U was met hom elke keer as hy almal wat sy pad gekruis het, vermaak het met ‘n staaltjie, of verras het met ‘n feit.

Oom Len het iets van alles geweet, en dit wat hy nie geweet het nie, het hy gaan uitvind.  En hy sou uitvind, want kennis was sy passie.

Oom Len het gehou van lag, en kuier, en grappe maak.  Die wye wereld was sy leerplek, en die mense was sy studente.  Hy was ‘n dosent van die lewe.  En vir die wat wou luister, het hy met kleur en geur vertel, en geen detail gespaar nie.

My storieboek het Saterdag aand sy kop teruggesit en sy asem uitgeblaas.  Sy hart wou nie meer klop nie.  70 Jaar se klop was genoeg vir die hart van die man wat noudie dag geweier het om sy naam op ‘n 20 jaar waglys by ‘n aftree oord te sit.  Want hy’s nie ‘n donnirse ou man nie!  As hy homself uitsluit uit hul huis, en sy vrou hoor hom nie roep nie, gryp hy die leer, en klouter na die tweede verdieping om deur die venster in te gaan. 

en lei ons nie in die versoeking nie, maar verlos ons van die bose.

Hy was nie siek nie, maar toe hy my Donderdag gebel het, het hy gese dat sy bloeddruk te hoog is, en dat die donnirse dokter liters bloed uit hom getap het om te gaan sien watter kieme hy het.  

Oom Len wil nie begrawe word nie – hy se dan gaan die plakkers op sy kop plak.  Ons weet dan sal hy nooit rus kry nie!

Hy gaan veras word, en dan in Bainskloof rus.  As ek daar deur ry, sal ek luister of ek jou lag kan hoor, of miskien ‘n storie in ‘n wolk sien vorm aanneem.  Miskien waai jy weer vir my, en sit ek oopmond oor jou hande weer so groot lyk soos toe ek klein was.

Ek sal jou nooit vergeet nie – ek sal jou onthou, deur jou te onthou.

Want aan U behoort die Koningkryk, en die Krag en die Heerlikheid tot in ewigheid. 

Jy was reg, ek het jou tog liefgehad, lank voordat jy besluit het ek is jou tweede dogter.  26 Jaar terug al, toe ek maar ‘n groot-oog dogtertjie was, en uit my vel gespring het as ek jou sien aankom het.

Ek hoop in die Hemel is daar Hi-Tec’s en jeans en ‘n belt.  En baie goed om aan te karring en in te krap.  En om reg te maak en om ‘n plan mee te maak.  Want as ek eendag daar kom, soek ek verder stories.  En planne.  En grappe.

Amen

Die proses is vol sirkel!

 

 

Boere Rate. Of Volksmoord?

In vele Geskiedkundge boeke kry mens die verwysings, spesifiek deur die Engelse, dat die ‘Boors’ hulself sieker, of doodgemaak het met hulle Boererate.  Met die verwysing na 1899-1902, toe baie opgeteken is oor die arme vroue wat in Konsentrasiekampe moes probeer om hul erfgename uit die dood se kloue te red. 

Ek het ‘n boek raakgeloop wat dateer uit 1962, Oupa en Ouma se Boere Rate, en ek haal graag ‘n paar rate hier aan.  Maak gerus jou eie gevolgtrekkings – daar is vandag nog mense wat sweer by oorgeerfde rate, en ek is die laaste wat sal vingerwys en se dit sal jou doodmaak!

INFLAMMASIE – Om uit te vind of iemand inflammasie het, neem jy ‘n halfkroon en streel dit oor die pasient se liggaam.  Die dele waar inflammasie is, sal die geldstuk vaskleef aan die lyf, waar dit andersinds skuif en afval.

WATER – Vir ‘n manspersoon:  nem die blaas van ‘n varksog met water en al, moet niks uitgooi nie, gooi dan van die persoon se water by in die blaas, bind toe en sit in ‘n blik en maak goed toe en begrawe.  Soos die water in die blaas in die blik wat begrawe is wegdroog, droog die water uit die liggaam van die mens weg en hy word geeltemal gesond.  Vir ‘n vrouepersoon, neem die blaas van ‘n varkbeer, en doen soos bo.

KANKER – As ‘n daggaroker sy pyp uitkrap en die olie op die kankerplek smeer, gaat die wortels dood en rys uit, dan trek jy dit met ‘n tangetjie uit.

Smeer nugter spoeg elke more aan as jy kanker aan die lip het.

Sit skilpadlewer op die plek.

‘n Vrou wat kanker aan haar bors gehad het en wat reeds so erg was daarvan dat daar 8 gate ingevreet was, is herstel.  Sy het 8 paddas geneem en in ‘n neteldoeksakkie op die bors gele, en hulle het dadelik op die bors vasgekleef soos bloedsuiers.  Toe hulle vol gesuig is, val hulle met hewige stuipe af.  Dit is herhaal tot 120 paddas, wat hulle algar van tyd tot tyd doodgesuig, en die bors is nie alleen genees nie, maar het selfs die volle natuurlike grootte terug!

AS JY ‘n SPELD INSLUK – Gee groot hoeveelheid ertappels, en nie ander voedsel nie, totdat die speld gepasseer het.  Onder geen omstandighede moet purgeermiddels gegee word nie.

HONDBYT – As ‘n kwaai hond jou byt, sny dan van sy hare af en sit dit op die bytplek.  Dit trek al die kwaad uit.

VERKALKTE ARE – Drink net soveel dikmelk of karrignmelk as u kan.  Die suur melk vreet die verkalking weg.

AAMBEIE – In die more as jy was, droog eers jou hande af voor jy jou gesig afdroog.

Gooi 5 druppels skoonteer op 1 lepel melk.  Drink dit elke aand.

SPATARE – Smeer Brasso aan.  Dit sal die are laat verdwyn.

VERKOUE – As ‘n mens voel jy kry verkoue, buk ‘n paar keer vooroor, maak jou skoene los en vars bloed loop dan in die kop en die verkoue verdwyn!

KROEP – Stamp ‘n skilpad fyn – hydjie en meitjie – en druk die sop daarvan uit en gee die kind wat kroep het, soveel as hy kan drink en sy keel sal gou oopgaan.  Jy kan ook ‘n duif of kat oopsny en so warm op sy keel sit.

KNOOP IN DIE DERM – Gee die persoon ‘n 1/2 koppie lemoensap in.  Daarna moet hy op sy kop gehou word met voete omhoog.

en my ultimate….LINTWURM – Vir lint wurm moet jy gernaat skille kook.  Laat eers die persoon sonder kos bly vir ‘n dag, die ander dag oggend vroeg moet jy hom 1 eetlepel brandewyn op die nugter maag ingee en dan 1/2 koppie van die gernaat skil water, wat soos tee getrek word.  Die brandewyn maak die wurm so dronk, sodoende kom hy heel uit!

Dit is ‘n vyfhonderdste van die rate wat in die boek is.  Ek moet bieg, die eerste keer het ek amper op die vloer gekruip toe ek dit lees, nou begin ek al met meer erns hierdeur blaai, en wonder wat ons gestelle vandag met van die rate sal doen.  En of ons genoeg guts het om daai kwaai hond wat ons gebyt het, te loop vang om van sy hare af te sny!

Feast of the Uninvited begin vanaand!

Ag Liewe Jesus, gee asseblief dat ESKOM nie vanaand 4 ure se krag steel i.p.v. twee ure nie.  Veral omdat hulle gister aand vergeet het om af te sit…

MNET se nuwe reeks, Feast of the Uninvited, begin vanaand.  Ek kan nie wag nie.  Ek is vreeslik erg en TROTS op my Volk se geskiedenis, en wil graag sien wat PG du Plessis en Katinka Heyns daarmee gemaak het.

Anna-Mart verklaar in ‘n ‘The making of’, gisteraand op MNET, dat sy sukkel om met haar karakter se swart en wit sienswyse, en regiede menings ‘n manier kry om die vrou se karakter, hare te maak.  En ek gaan sit later buite en dink oor die regiede swart en wit.

PG du Plessis benadruk dat die Anglo Boereoorlog erger was as wat ons onsself kan indink.  Hoe kan jy jou in elkgeval sulke honger indink?  Honger terwyl jy aan jou designer pizza sit en eet.  Honger wat mense laat gras eet, of kinders so verswak, dat hulle benerige liggaampies ‘n laaste rukkie in die arms van ‘n moedelose ma gee.

Of siekte, terwyl die dokter ‘n oproep ver is.  Of die apteek om die draai.  Siekte wat as ‘n omgekrapte maag begin, omdat die water wat jy in die kamp kry, miskien uit ‘n stroompie kom waarvan die kamp begrafplaas bietjie hoer op teen die skuinste sit.  Of waar staande water wat al vrot, al is om die stukkende droe lippe mee nat te maak. 

En so kan ek aangaan.  Ons ken almal die stories.  Of nie.

Jana Cilliers se dogter se sy het nie juis van die ABO geweet tot sy die rol gekry het nie.  Sies Jana, en jy het noudie dag nog in Arende gespeel.  Het jy jou kinders dan nie van hul wortels geleer nie?

Terug by Anna-Mart se sukkel om te verstaan.  Dit is vir ons, met ons tegnologie, ons shopping malls, kos deli’s en instant pudding, en af en toe elektrisiteit, bitter moeilik om onsself in te dink hoe, wat ons verdag as ‘eenvoudige’, of ‘agterlike’ mense sal afmaak, die sienings en menings en rigiditeit gehad het, om te wees soos hulle was.

My antwoord op sulke vrae:  hulle het nie gehad wat ons vandag het nie.  Hulle menings is gevorm uit hulle kleine wereld, sommige so wyd soos die Heer se Genade, maar met nie ‘n mens in sig nie.  Ander het darem af en toe besoek van die dominee gehad, en die ouderling, en met daardie bietjie interaksie, of die Sondae se nagmaal saamtrek, moes mense ‘n beeld vorm van die wereld daarbuite.

Hou op om ons voormense te verkleineer, salueer eerder elkeen wat met die HANDE hierdie land van woesterny help omskep het, in Utopia vir ‘n gemaksugtige.

Ek hoop dit gaan goed wees, en dat mense sal sien dat ‘n Volk ‘n land kan opbou, sonder om treine te plunder wanneer dinge nie volgens hul wil gaan nie. 

Die Gelofte

Gelofte

 Mijne Broeders en Mede-landgenoten, hier staan wij tans op een ogenblik voor eenheilige God van Hemel en aarde om eenbelofte aan Hem te beloven, als Hij met Zijn bescherming met ons zalwezen, en onze handen zalgeven dat wij hem overwinnen, dat wij diedag en datum elk jaarals en verjaardag en een dankdag zoals eenSabbat in Zijn eer zullen doorbrengen; en dat wij een tempel to Zijn eer stichten zullen, waar het Hem zou behagen; end dat wij het ook aan onzen kinderen zullen zeggen, dat zij met ons erin moeten delen, tot gedachtenis ook voor onze opkomende geslachten. Want de ere van Zijn Naam daardoor zalverheelikt worden, dat de roem en eer vanoverwinning aan Hem zal worden gegeven.

Dellie se Tag Speletjie – die challenge aanvaar

1

Hie inni Kaap het o’s mossie gra(d)te gehad nie, net die visse inni see was da’mee toegerus, so toe ek in st. 1 was, het ons onderwyseres, Juffrou Hougaard, my en Annalize Niemandt gemeet, en Annalize was ‘n hele 1cm langer as ek.  Ons was altyd kop aan kop, die eerste paar jare van skool wat lengte betref….  Toe ek laas vir Annalize gesien het, kon sy onder my tieties deurloop!

2

Ek is ‘n groot introvert, en ek hou gladnie van baie mense nie, maar een keer ‘n jaar kry ek ‘n geit, en dan kan ek perform soos Casper de Vries se suster.

3

Ek is tans besig met asemhalingsoefeninge om myself te sentreer, want ek moet met die munisipaliteit gaan baklei oor my huisplanne, wat na amper 4 maande, nie aan geraak is nie, omdat onbevoegdes daarmee werk.  Ek het ‘n helse humeur…

4

Ek is verlangse familie van Boerneef

5

Ek kan dinge met my hande regmaak.  Soos ‘n kragprop aansit, en ‘n motorbattery vervang – ek glo ‘n vrou moet vir haarself ook kan sorg, want as die Boervroue in 1899-1902 dit kon doen (en daarvoor en daarna!), hoekom kan ek nie ook nie?

6

Ek het vir 27 jaar van my lewe op ‘n plaas gewoon.  En toe dorp toe getrek.  Ek het gedink ek gaan doodgaan!  Ek het nie.  Maar ek het my eie ‘plaasdam’ in my agterplaas gebou – ‘n struktuur van 1.5×1.5×1, waarin ek reenwater opvang, en my plantjies mee natgooi.

7

Ek wou altyd op laerskool ‘n gebreekte arm he.  Ek het hoeveel middae van die stoep van ons Kaaps Hollandse huis gespring en op my arms probeer val dat hulle breek!  Dit het nie gewerk nie.

8

Ek worry oor die mentaliteit van die Suid-Afrikaner.  Ons volgende president kan ‘n verkragter wees.  Watter respek toon sy optrede, vir vroue van die land?  Verder wonder ek hoe donirs dom dit is van die vroueliga van die anc, om hulle agter hom te skaar.  Net die Here kan ons red van hierdie blessitse sirkus.

“Manne wat huil is mos moffies.”

Ek wil vra dat jy, die leser, hierdie gedeelte sal deurlees, en jouself indink hoeveel van ons eie mense ook seer het, sommige kan dit nie verwoord, of uitdruk nie. 

Ek hoop dat die klipgooiers ‘n oomblik sal stilstaan, en kyk of die oordeel regverdig is.

Skoor

Die Kind

30 07 2007

Ons land se geskiedenis is besaai met tragedies. Midde-in baie van hierdie tragedies staan die soldaat, misbruik en veroordeel van baie kante af. En ten spyte van die oordeel, beskuldiging, beswaddering en haat, het die soldaat ook ‘n storie. ‘n Storie wat nie baie vertel word nie; ‘n storie wat min mense omgee om te hoor. Ingrid Jonker se gedig “Die kind” ruk aan enige soldaat se wese. Hierdie gedig is ‘n aanklag, skuldigbevinding en veroordeling – sonder dat die ware motiewe van die soldaat ooit ondersoek word. Sonder dat die gevoellose, wrede soldaat se kant ooit gehoor word…

Die kind

Die kind is nie dood nie
die kind lig sy vuiste teen sy moeder
wat Afrika skreeu skreeu die geur
van vryheid en heide
in die lokasies van die omsingelde hart

Die kind lig sy vuiste teen sy vader
in die optog van die generasies
wat Afrika skreeu skreeu die geur
van geregtigheid en bloed
in die strate van sy gewapende trots

Die kind is nie dood nie
nòg by Langa nòg by Nyanga
nòg by Orlando nòg by Sharpeville
nòg by die polisiestasie in Philippi
waar hy lê met ‘n koeël deur sy kop

Die kind is die skaduwee van die soldate
op wag met gewere sarasene en knuppels
die kind is teenwoordig by alle vergaderings en wetgewings
die kind loer deur die vensters van huise en in die harte van moeders
die kind wat net wou speel in die son by Nyanga is orals
die kind wat ‘n man geword het trek deur die ganse Afrika
die kind wat ‘n reus geword het reis deur die hele wêreld

Sonder ‘n pas

Uit:  Rook en oker (1963)

Dis tyd dat die soldaat se storie vertel word…   

Soldate-brief aan Ingrid

10 08 2007

Ingrid

Ek weet jy is weg, en dat jy nooit hierdie brief sal lees nie, maar dit wat jy agter gelaat het leef voort, so daarom rig ek hierdie brief aan jou in die besonder, en jou nalatenskap in die algemeen. Al hoor en sien jy dit nie, mag hulle dit dalk onder oë kry.

Ek wil met jou gesels oor die kind wat geskiet is, Ingrid. Jy weet, die een by Langa, en by Sharpeville, en in Kathlehong, en oral waar daar kinders geval het deur die toedoen van ‘n soldaat.Ek sal met die deur in die huis val…

Ek is een van daardie soldate. Ek is nie trots om vir jou te vertel dat ek ook ‘n kind geskiet het nie, maar ek is eerlik genoeg om dit te erken. En hierdie is my verhaal – die kant wat jy nog nooit gehoor het nie, of dalk net nie wou hoor nie. Dit is tyd dat jy en die wêreld weet. Ek gaan myself nie probeer verontskuldig nie. God-weet, as ek dit na dertien jaar nog nie kon regkry nie, sal dit beslis nie vandag en hier gebeur nie. Maar die sweer moet ‘n slag oopgemaak word…

Eerstens, Ingrid, wil ek jou vertel van daardie kind. My indrukke. Dit wat ek gesien het. Want sien ingrid, dit wat jy op BBC en CNN en die SABC/SAUK gesien het, verskil van dit wat ek gesien het. Al wat jy gesien het, is die lyk van nog ‘n kind. Een vermoor deur soldate. Koelbloedig afgemaai. En sy bedroefde ouers, wat die veiligheidsmagte tot die hel verdoem en ween oor die verlies van hul eie bloed. En dan oordeel jy, Ingrid.

Jy maak my uit as ‘n koelbloedige monster. Een wat genot put uit die vermorsing van kosbare lewens. Jy sweep jou hele samelewing op teen my aksies. Jy hang my aan ‘n kruis, waar elkeen ‘n kans kry om my met rotse toe te takel. Maar jy doen dit uit onkunde.

Jy sien, Ingrid, jy was nie daar toe ek die sneller gedruk het nie. Jy het nie die prentjie in my visier gesien nie. Jy het nie die gedagtes en emosies wat deur my gegaan het, ervaar nie. Jy het nie die verantwoordelikheid van die besluit gedeel nie. Jy het nie die beperkte keuses gehad wat ek gehad het nie. Ek sal jou later meer van my besluitnemingsproses vertel – die proses wat ek deurloop het voordat ek daardie sneller gedruk het. Terug na die kind.

Die kind wat jy op jou TV-skerm sien, is ongewapen. Sestien jaar oud, en veronderstel om op die skoolbanke te wees, of agter ‘n sokkerbal aan te hardloop. Hierdie kind lê vandag, nou, dood in ‘n straat. As jy mooi kyk, sal jy sien dat daar oral tekens is van ‘n optog of demonstrasie wat daar plaasgevind het. Dit bring my by my eerste vraag: wat het hierdie kind daar gesoek?

Maar hy was daar, en sy lewelose liggaam is stille getuie daarvan. Kom ek vertel jou hoe hy daar gekom het. Regoor Afrika, en in baie ander dele van die wêreld, is kindersoldate ‘n algemene verskynsel. Die “Lord of War” in die fliek met dieselfde naam, verwys na hierdie kinders as sy “Kalashnikov Kids”. Kinders wat AK47-aanvalsgewere dra. Nie hier by ons nie. Hier het kinders selde gewere gedra (maar van hulle het, glo my…). Die kinders is hier ingespan as ‘n “human shield”.

Jip. Reg agter hulle was die manne met die AK’s. En hulle was altyd gereed om ‘n “pot-shot” te vat op ‘n wit soldaat. Om soldate dood te skiet, was nie ‘n sonde nie, en is nie veroordeel deur die internasionale gemeenskap nie. Soldate was die onderdrukkers, en die hele doel van die opstand was om ontslae te raak van die onderdrukkers. En dit het ons “fair game” gemaak. Solank dit die Struggle sou dien, was my lewe die prys van ‘n goedgemikte AK-rondte werd. En minder.

Ek weet nie of jy al aan die verkeerde kant van ‘n AK47 gestaan het nie, Ingrid. Ek kan wel vir jou vertel dat dit wat daar moet uitkom, byna gewaarborg is om uit te kom. ‘n AK werk altyd. En dit wat daar uitkom, vra nie vrae nie. Die rondte word vervaardig met ‘n effense imperfeksie wat balans aanbetref. Wat beteken dat die oomblik wat hy jou tref, hy in ‘n onbeheerde spin ingaan. Het jy al gesien hoeveel chaos veroorsaak dit in ‘n liggaam van vlees en bloed? Dis genoeg om jou slapelose nagte te gee. En dit was maar net een van die dinge waaraan ek moes dink voordat ek die sneller gedruk het.

Kom ek vertel jou ‘n bietjie meer van soldaat-wees, Ingrid. Ek het nie net een oggend wakker geword en besluit “I love the smell of napalm in the morning” nie. Ek het, soos duisende ander, my oproepinstruksies gekry. Ek het, soos duisende ander, my wetlike en grondwetlike plig nagekom, en aangemeld vir diensplig. Sien, soldate val nie uit blou lug uit nie. Daar moet ‘n weermag wees vir soldate om te kan wees. En ‘n weermag word in die lewe geroep en gerig deur wette. Dieselfde wette wat geskryf is deur politici. Politici wat op hulle beurt verkies is deur gewone mense. Mense soos jy. Mense soos ek. Die gewone mens op straat het ‘n behoefte aan veiligheid, nie net op persoonlike vlak nie, maar ook wat betref sy grondgebied en soewereiniteit. Vandaar soldate.

Vandaar ouens soos ek. Wat op agtienjarige ouderdom in ‘n uniform ingedruk word, opgelei word, en dan aangewend word om die gewone burger se regte te bewaak en beskerm. Ek het daardie plig met trots vervul. Daar was nie een dag in my hele militêre loopbaan waar ek my geskaam het vir die uniform wat ek dra nie. Soldaat-wees het my blootgestel aan ongekende verantwoordelikheid en aanspreeklikheid, en my geleer hoe om dit te aanvaar en met onderskeiding te bemeester. Nie juis kwaliteite wat jy by vandag se jeug sal raakloop nie, maar dit daar gelaat…

En toe stuur die politieke leiers ons townships toe, Ingrid. Daar was die wêreld aan die brand. Ek praat hier van 1993. Die Oos-Rand. Ek het gedink die swartmense is kwaad vir die witmense. Wat ‘n ontnugtering. Daar het ‘n volskaalse burgeroorlog gewoed tussen swart en swart. Xhosa en Zoeloe. Tot ‘n honderd moorde per dag, Ingrid. En bykans altyd was die kinders voor. Opgestel as kanonvoer in die voorste linies. Die pa’s en die oupas was seker te lafhartig. Maar daar staan ons toe. Aangesig tot aangesig.

Aan die een kant: ‘n 18-jarige met ‘n uniform, ‘n R4, en groot oë. Agter my, meer 18 en 19-jariges. Aan die ander kant: ‘n 16-jarige, skamelrig gekleë, met groot oë. En agter hom, ‘n uitgevrete man met ‘n AK47, wat brand om ‘n wit soldaat te klits.

Ek het geen belang by die geveg gehad nie. Dit was tussen Xhosa en Zoeloe. ANC versus IVP. Ek was bloot die soldaat wat ingeroep is om tussen die strydende partye in te tree. Ek moes net my werk doen – skarebeheer. Maar party skares wil nie beheer wees nie…

En dan, Ingrid, vanuit die niet, klap die eerste skote. Niemand weet ooit regtig waar dit vandaan kom nie. Iemand het trigger happy geraak. Iemand se vinger het gejeuk.

Het jy al gesien hoe dit lyk wanneer jy ‘n brandende vuurhoutjie in ‘n kruitvat gooi, Ingrid? Die chaos is onbeskryfbaar. Liggame maal soos groot troppe vasgekeerde en verbouereerde beeste. Skote klap. Mense gil. Die geraas maak jou mal.

En dan skop jou opleiding in. Alles in jou en rondom jou raak doodstil. Jou reaksies raak vlymskerp. Gebeure speel raampie vir stadige raampie voor jou af. Jy bekom hierdie ongelooflike vermoë om alles in slow motion te sien, te ontleed en te verstaan. En jy neem besluite. Skielik sien jy nie meer wit of swart of kleur nie. Jy onderskei bloot tussen dit wat lewensgevaarlik is, en dit wat nie is nie. Jou oorlewingsdrang neem oor, en al wat saak maak, is “eat, or be eaten”.

‘n AK47 lyk en is soos ‘n swart mamba as jy aan sy doodgaan-kant is. En jy reageer. Nie teen die gif nie, maar teen die slang. Die een wat die gif op jou wil vrylaat. En jy pik eerste. Want daar is geen tweede plekke hier nie. En vandat jy deur al hierdie dinge begin gaan het, totdat jy die sneller gedruk het en weet iemand anders was vandag nie so gelukkig soos jy nie, het blote breukdele van sekondes verstryk.

En voor jy werklik tot verhaal kom, is alles verby. Al wat jy sien, is mense wat die vlaktes vol vlug. Hier en daar ‘n gekerm. Jy kyk rondom jou om te sien of al jou soldate orraait is – jou eerste prioriteit is jou manskappe. En dan roep jy die medics nader. Jy inspekteer die neergevelde liggame. Jy draai die lyk om, en skrik jouself spookwit vir die kind wat daar lê.

En dan begin die twyfel. Jy kan sweer dat daardie selfde kind twee minute terug ‘n wapen op jou gerig het. Nou wonder jy hoe jy nie kon sien dat dit bloot ‘n kind was nie. Het jy reg gekyk? Het jy die regte ding gedoen? Was dit nie dalk ‘n fout in die hitte van die oomblik nie? Wat de hel het vandag hier gebeur? Is ek nou ‘n kindermoordenaar? ‘n Baby killer?

Dit is waar die wroeging begin. En vannag wanneer jy gaan slaap, kry jy bevestiging. In jou droom speel die situasie hom weer af. En jy sien helder. Beter as die eerste keer sien jy hoe hy vanuit die niet ‘n AK optower, of as ‘n skild gebruik word deur die persoon agter hom, wat die AK oor die kind se skouer gooi en gereed maak om op jou los te brand. En jy lig weereens jou wapen, beoordeel weereens die bedreiging, en verlaat jouself weereens op jou opleiding. En as die skoot klap, sit jy natgesweet in jou bed regop, en kyk verward rond. Skielik bang vir die donker.

En terug in jou voorkamer, Ingrid, berig die BBC/SABC/SAUK/CCN van nog ‘n kind wat deur soldate vermoor is. Hoe ‘n vreedsame protesoptog in tragedie geëindig het toe soldate op protesgangers losgebrand het. En die haat in jou hart groei. En jy neem jouself voor om weer op my te spoeg as ek in die straat by jou verbyloop. Jy neem jouself voor om daardie onskuldige kind se lewe te wreek…

Het jy ooit gewonder wat van my geword het, Ingrid? Nou, soveel jare na daardie bloedige dae in die strate van ons land? Het dit dalk al by jou posgevat dat ek op ‘n stadium my wapen sou neersit, my uniform sou opvou, en probeer om net ‘n doodgewone burger soos jy te wees? Kom ek vertel jou waar in die wêreld swerf ek, Ingrid.

Ek is tussen julle – op straat, in kroeë en restaurante, op kantoor. Ek is die ou vir wie jy elke oggend by die verkeerslig glimlag. Ek is die loner wat na werk sy drankie in ‘n stil hoekie van die kroeg drink, en dan huistoe verkas. Huistoe. Daar waar niks is nie. Sien, Ingrid, ek kon nog nie die sprong in ‘n huwelik in maak nie. Want. Want… Want ek is bang vir kinders.

Ek is bang om die verskrikking op my kinders se gesigte te sien wanneer ek in die middel van die nag uit ‘n nagmerrie wakker skrik en my gil deur die stil huis weergalm. Tog is ek een van die gelukkiges. Ander is nie so gelukkig nie.

Van hulle het daar bloot emosionele ashope oorgebly, opgesluit in inrigtings. Ander was meer meer gelukkig, en het normale gesinne, normale lewens, ‘n skyn van normaliteit.

Maar Ingrid, ons het almal een ding in gemeen: moenie eens wonder waar ons gedagtes is wanneer ons na die lekkende vlamme van ‘n braaivleisvuur tuur nie. Moenie wonder waar jy ons moet gaan soek wanneer ons oë wasig raak en ons kakebene geklem raak nie. Moenie wonder oor die traan wat sag teen ons wange afbiggel wanneer ons kinders hoor lag nie.

Die kind wat daardie dag gesneuwel het, lewe. Jy het tereg so opgemerk. Ek kan dit bevestig. Hy sal altyd lewe in my nagmerrie-drome, al skiet ek hom elke nag. More-aand sal hy weer daar wees. En ek? Ek lewe ook. Op my manier. Verwyt en gehaat. Vol selfverwyt en baie keer selfhaat. Maar ek lewe. Somehow…

En dit alles, Ingrid, is die resultaat van die blote gehoorsaming van ‘n wettige oproep tot militêre diens. ‘n Militêre diens wat ek gaan verrig het ter wille van jou behoefte aan veiligheid. En die kind? Ja, ek is jammer. Ek is nie nie spyt nie. Dit was óf ek óf hy. Ek was beter opgelei. En dalk, net dalk, was my motiewe suiwerder, en God het gekyk. Maar op ‘n manier dink ek hy is vandag beter af as ek…

Groete

Die Gestorwe Soldaat

Naskrif:  Ek weet jy het destyds nog nie TV gehad nie, Ingrid, maar bitter min mense lees vandag koerante.  En in 1993 en 1994 was daar al TV hier in Suid-Afrika gewees…

Hierdie skrywe is op my blog geplaas met spesiale vergunning van die skrywer, Die Gestorwe Soldaat. 

Besoek sy blog deur die link op my blogroll te neem.

Dankie Soldaat.  Ek salueer jou.  Mag jou nagte droomvry word, jou dae gevul met sonskyn. Joue, en die ander s’n.